صنعت

جیگ وفیکسچر از نظر عملکرد بسیار به هم شباهت دارند، تفاوت این دو در نحوه هدایت ابزار به سمت قطعه کار است. از نقطه نظر قطعات به کار رفته ، نظیر پین های قرار و قطعات تعیین موقعیت ، جیگ و فیکسچر با هم مشابه هستند. میتوان گفت که تفاوت اصلی بین این دو در جرم وحجم آنها است. با توجه به اینکه هنگام عملیات تولیدی به فیکسچرها نیروهای بیشتری وارد می شود، نسبت به جیگ مشابه ساختمان قویتر وبزرگتری دارد.

جیگ یا قید یک وسیله نگهدارنده مخصوص است که قطعه‌کار داخل آن نگه داشته شده یا روی آن قرار می گیرد تا عملیات ماشینکاری روی آن صورت گیرد. جیگ علاوه بر قطعه کار ابزار ماشینی را به صورت دقیق ، سریع و مطمئن هدایت می کند. معمولاً جیگ ها بوش های هدایت کننده از جنس فولاد سخت شده دارند و برای عملیات سوراخکاری ، برقوزنی ، قلاویزکاری وفرآیندهای مشابه به کار می‌روند.

فیکسچر یا بند ، وسیله‌ای نگهدارنده است که فقط قطعه‌کار روی آن محکم می شود تا عملیات ماشینکاری روی آن انجام شود. با استفاده از فیکسچر می‌توان موقعیت ابزار برشی نسبت به قطعه‌کار را، با استفاده از فیلر یا دستگاه تنظیم کننده، تنظیم نمود. فیکسچر را باید روی دستگاه تولیدی محکم بست. فیکسچرها ابزار هایی برای موقعیت دهی ونگهداری قطعات هنگام براده‌برداری روی ماشینهای تراش، فرز، صفحه تراش، سنگ و اره هستند وهنگام جوشکاری ومونتاژ نیز استفاده میشوند. در فیکسچرها وسایل راهنمای ابزار وجود ندارد و ابزار براده‌برداری مستقیماً با قطعه‌کار در تماس است.

قواعد زیادی هنگام طراحی جیگ و فیکسچر باید رعایت شود:

اسکلت و چهار چوب اصلی قید بند باید به اندازه کافی محکم باشد تا در اثر نیروهای حاصل از ماشینکاری انحراف وپیچیدگی در آنها ایجاد نشود و در هنگام براده برداری لرزش ایجاد نگردد.

چهار چوب ممکن است از قطعات مختلفی ساخته شود که این قطعات از طریق جوشکاری یا توسط پیچ ومهره به هم متصل می‌شوند.

در هنگام برداشتن و بستن قطعه‌کار، کلیه حرکات ماشینکار منظم ودر حداقل زمان ممکن باشد.

همه گیره ها، پین های قرار و موقعیت دهنده ها در معرض دید قرار داشته باشند ودر دسترس ماشینکار جهت تمیز کردن یا موقعیت دهی یا محکم کردن باشند.

در طراحی قید وبست خروج براده در نظر گرفته شود تا براده ها به راحتی خارج شده ودر داخل قید وبست انبار نگردد زیرا وجود براده در وقت موقعیت دهی موٌثر است.

قید و بست توانایی موقعیت دهی قطعات در حد مجاز تولرانس را داشته باشند.

جایگزین کردن قطعه کار داخل قید و بست به راحتی صورت گرفته و قطعه‌کار در موقعیت صحیح قرار گیرد.

همه اصول ایمنی جهت حفاظت ماشینکار رعایت گردد.

امتیاز های قید و بند:

۱- بهره‌وری

قید وبند؛علامت‌گزاری، استقرار وکنترل مکرر را حذف می نماید. این خاصیت زمان کاری را کاهش وبهره‌وری را افزایش می‌دهد.

۲-قابلیت تعویض و جایگزینی

قید و بند کیفیت یکسانی در محصول پدید می آورد. هر یک از قطعات به طور صحیح در مجموعه متعلق به خود قرار دارند و تمامی قطعات مشابه قابلیت تعویض وجایگزینی را دارند.

۳-کاهش هزینه

تولید بیشتر، کاهش ضایعات، هم بندی راحت تر و صرفه جویی در هزینه های کارگری، کاهش قابل توجهی در قیمت تمام شده کالا خواهد گذاشت.

۴-کاهش نیاز به مهارت کارگر

قید و بند استقرار و بستن قطعه کار راساده تر می‌کند. عناصر هدایت کننده ابزار ما را از استقرار درست آنها نسبت به قطعه‌کار اسوده خاطر می‌کند. جایگزین نمودن کارگر ماهر با کارگر غیر ماهر، صرفه‌جویی در هزینه‌ کارگری را در بر خواهد داشت.

انواع جیگ‌ ها

جیگ‌ها به دو طبقه اصلی تقسیم بندی می‌شوند:

جیگ‌های سوراخکاری

جیگ‌های سوراخ تراشی

از جیگ‌های سوراخ تراشی هنگامی استفاده می‌شود که لازم می‌شود سوراخ‌های بزرگ یا سوراخ‌های با قطر استاندارد ماشینکاری شود.

از جیگ‌های سوراخکاری در فرآیندهایی نظیر سوراخکاری با مته، برقوزنی، قلاویزکاری، پخ‌زنی، خزینه‌کاری زاویه دار استفاده می‌شود.

انواع فیکسچرها

انواع فیکسچر‌ها بر اساس روش ساخت آنها تعیین می‌شود. انواع رایج فیکسچر‌ها عبارتند از:فیکسچرهای صفحه‌ای، فیکسچرهای قائم‌الزاویه، فیکسچرهای دورانی، فیکسچرهای چند ایستگاهی و گیره‌ها.

فیکسچرهای صفحه‌ای، ساده‌ترین انواع فیکسچر‌ها هستند. قسمت اصلی این فیکسچر یک صفحه پایه است که قطعات مختلفی نظیر پین‌های قرار و نگه‌دارنده بر روی آن نصب می‌شود.

فیکسچر قائم‌الزاویه، نوع اصلاح شده فیکسچر صفحه‌ای است. با استفاده از این ابزار می‌توان قطعه‌کار را در سطوحی عمود بر سطح قرار آن ماشینکاری نمود. البته می‌توان این فیکسچر را به گونه‌ای طراحی کرد که بتوان توسط آن قطعات را تحت زاویه دلخواه نیز ماشینکاری نمود.

فیکسچر های دورانی، هنگامی به کار میظروند که لازم باشد مواضع ماشینکاری روی قطعه‌کار در فواصل منظم در پیرامون آن قرار داشته باشد.

فیکسچرهای چند ایستگاهی، هنگامی استفاده می‌شوند که تعداد تولید و سرعت تولید بالا مورد نیاز بوده وسیکل عملیات ماشینکاری پیوسته باشد.

گیره‌ها، متداول‌ترین نوع فیکسچرها هستند. گیره‌ها در واقع فیکسچر ساده‌ای برای نگه داشتن قطعات محسوب می‌شوند. با اصلاح فرم فک‌های گیره می‌توان آن را برای نگه داشتن قطعات با شکل‌های مختلف مورد استفاده قرار داد.

فیکسچرهای قابل نصب روی گیره، این نوع از فیکسچرهای صفحه‌‌ای معمولاً کوچک، ساده وسبک هستند. این فیکسچرها به جای آنکه مستقیماً روی ماشین نصب گردند، روی گیره یا سه نظام ماشین مهار می‌شوند. قطعات کوچک که نیاز به ماشینکاری کمی دارند را معمولاً روی این فیکسچرها می‌بندند. فیکسچرهای صفحه‌ای وفیکسچرهایی که روی گیره نصب می‌شوند، از نظر ظاهری مشابه‌اند. می‌توان گفت تنها تفاوت آنها در این است که روی جیگ‌های صفحه‌ای می‌‌توان قطعات بزرگتری را قرار داده و ماشینکاری نمود.

منبع: فارکو